Spastik Kolon (İBS) Nedir?
Spastik kolon, diğer adıyla İrritabl bağırsak sendromu (İBS), bağırsakların normal işlevinin bozulmasıyla ortaya çıkan bir gastrointestinal (sindirim sistemi) rahatsızlıktır. Hastalık, genellikle stres, düzensiz beslenme, disbiyoz (bağırsak mikrobiyota dengesinin bozulması) ve bazı besin intoleransları gibi faktörlerden kaynaklanabilir.
Spastik Kolon Belirtileri Nelerdir?
Spastik kolon, genellikle üç ana şekilde kendini gösterir:
- Sık kabızlık (konstipasyon): Sert, parçalı ve ağrılı dışkılama, karın ağrısı ve abdominal gerginlik hissi.
- Sık diyare (ishal) veya sık tuvalete çıkma: Artan bağırsak hareketleriyle sık sık ishal.
- Değişimli kabızlık ve ishal: Kabızlık ve ishalin dönüşümlü olarak yaşandığı durum.
Bunlara ek olarak, spastik kolon hastalarında gaz birikimine bağlı karın şişkinliği ve dispepsi (hazımsızlık) gibi rahatsızlıklar da yaygın belirtiler arasındadır.
Spastik Kolon: Beslenme Tedavisi
Spastik kolon tedavisinde diyet ve yaşam tarzı değişiklikleri kritik öneme sahiptir. Bu tedavi, psikolojik destek ve gerektiğinde medikal tedavi ile desteklenmelidir. Altta yatan sebebin tespit edilmesi ve tedavisinin yapılması önemlidir. Beslenme tedavisi, bozulmuş bağırsak mikrobiyotasını düzeltmek ve günlük değişebilen sindirim sistemi problemlerini yani semptomlarını azaltmak amacı taşır.
Bağırsak Mikrobiyotasını Düzenleme
Sağlıklı bir bağırsak mikrobiyotası, sindirim sisteminin düzgün çalışabilmesi için çok önemlidir. Bağırsaklardaki iyi ve kötü bakterilerin dengesi bozulduğunda, sindirim fonksiyonları olumsuz etkilenir, bağışıklık sistemi zayıflar ve besinler gerektiği gibi emilemez. Bu durum, zamanla besin eksikliklerine yol açabilir ve vücuttan atılması gereken toksinlerin kana karışmasına sebep olabilir, bu da bağışıklık sistemini daha da zayıflatır.
Probiyotikler, bağırsaklardaki iyi bakterileri artıran canlı mikroorganizmalardır. Prebiyotikler ise, bu iyi bakterilerin beslenmesini sağlayan ve onları destekleyen besinlerdir. Mikrobiyota dengesini korumak ve iyileştirmek için, her gün yeterli miktarda probiyotik ve prebiyotik içeren besinler tüketmek büyük önem taşır.
Probiyotik kaynağı besinler:
· Probiyotik yoğurt
· Kefir
· Ev yapımı turşu
· Ev yapımı sirke
Prebiyotik kaynağı besinler:
· Yoğurt (Streptococcus thermophilus, Lactobacillus bulgaricus suşları içermediği için normal yoğurt probiyotik değildir.)
· Sarımsak
· Soğan
· Pırasa
· Yer elması
· Enginar
· Muz
· Yulaf
· Elma
· Çavdar, tam tahıllar
· Tüm kurubaklagiller (nohut, mercimek, kurufasulye...)
Bazı probiyotik suşları kabızlığa iyi geliyorken bazılarıysa ishali durdurmaya yardımcı olabilmektedir. Bu nedenle semptom durumlarına göre özel suşları içeren probiyotikler (suplement olarak) tercih edilebilir. Eczacı, hekim veya diyetisyene danışılmalıdır.
Kabızlık Varlığında Nasıl Beslenmeli?
- Yüksek lifli besinlerin tüketimine ağırlık verilmeli: Tam tahıllar (kepekli ekmek, tam buğday ekmeği, çavdar ekmeği bulgur, kabuğuyla yenebilen meyveler (elma, armut, üzüm) çözünmez lif kaynağıdır. Çözünmez lif, dışkının hacmini ve bağırsak hareketlerini arttırır. Kurubaklagiller, muz, yulaf ise önemli çözünür lif kaynaklarıdır. Çözünür lif bağırsak hareketlerini düzenler. Bu nedenle kabızlık şikayetleri için her gün yeterli miktarda hem çözünür hem çözünmez lif kaynakları tüketilmelidir.
- Kuruyemişler yenmeli: Kabızlık durumunda her gün 1 avuç kuruyemiş (fıstık, fındık, kabak çekirdeği...) yemek yüksek posa içeriği sayesinde bağırsak hareketelrini hızlandırır.
- Kuru meyveler yenmeli: Kuru meyveler yüksek posa içerir bu nedenle diyete eklenmeli, özellikle kuru erikten yapılan komposto, içindeki fenil izatin sayesinde bağırsakların çalışmasını hızlandırır. Ancak taze meyveler, yüksek suyun yanında yüksek posa da içerdiğinden tüketimi ihmal edilmemelidir.
- Su tüketimi arttırılmalı: Günde en az 1,5-2 litre su tüketilmelidir.
- Sıcak içecekler tercih edilmeli: Ihlamur, kuşburnu ve elma çayı bağırsak hareketlerini arttırır.
- Fiziksel aktivite arttırılmalı: Fiziksel aktivite arttırkça bağırsak hareketleri de artar, bu nedenle günde en az 30 dakika aktif olunmalıdır.
İshal Varlığında Nasıl Beslenmeli?
- Laktozsuz süt tüketilmeli: Bu dönemde laktozsuz süt tercih edilmelidir. Yoğurt ve peynir doğal olarak düşük laktoz içerdiğinden tüketimlerinde bir sorun yoktur.
- Az yağlı etler tercih edilmeli: Derisiz tavuk, az yağlı kırmızı et ve balık tüketilebilir.
- Kabuksuz kurubaklagiller: Kabuğu alınmış ve iyi pişmiş kurufasulye, nohut prebiyotik olduğu için bağırsak hareketlerini düzenler.
- Nişastalı besinlere ağırlık verilmeli: Nişasta, bağırsakta su çektiği için pirinç, patates ve beyaz ekmek daha fazla tüketilmeli.
- Meyveler kabuksuz yenmeli: Muz, şeftali ve elma yüksek pektin içerir. Pektin, nişasta gibi bağırsakta suyu bünyesine çeker ve ishali azaltmaya yardımcı olur.
- Bol sıvı tüketilmeli: Su ve düşük sodyumlu maden suları ve ayran içilmelidir. Her tuvaletten çıkıldığında su içilerek, kayıp sıvı kadarı telafi edilmeli.
- Şekerli yiyeceklerden ve içeceklerden uzak durulmalı: Şeker, bağırsak hareketlerini arttırarak ishali şiddetlendirebilir.
- Kahve tüketimi: Kahve telvesindeki tanenler, bağırsak hareketlerini azaltır. Ancak hipertansiyon hastaları, hamilelik veya emzirme döneminde olanlar için uygun olmayabilir.
IBS Tetiklenmesini Azaltmak İçin Neler Yapılmalı?
- Potansiyel tetikleyicilerin diyetten çıkarılması/azaltılması: Çay, kahve, çikolata, alkol, yüksek yağ içeren besinler.
- Gaz yapıcı besinlerin çıkarılması/azaltılması: FODMAP ( hızlı fermente olan karbonhidratlar) yüksek besinler gaz ve şişkinlik şikayetlerini arttırabilir. Bunlar arasında süt, buğday, çavdar, fasulye, mercimek, soğan, mantar, bal... bulunur. Bu besinlerden hangilerinin rahatsızlık verdiği diyetisyen rehberliğinde “eliminasyon yöntemiyle” tespit edilmesi hastalığın yönetimi için önemli olabilir.
- Psikolojik destek: Stres yönetimi, IBS semptomlarının azalmasına yardımcı olabilir.
Spastik kolon, bireysel farklılıklar gösteren bir hastalıktır ve tedavi multidisipliner bir yaklaşımı gerektirir. Doğru diyet planlaması, yaşam tarzı değişiklikleri ve gerektiğinde psikolojik destekle IBS semptomları büyük ölçüde kontrol altına alınabilir.
