Glutensiz diyet; yalnızca çölyak hastalığı tanısı almış veya gluten hassasiyeti olan bireyler ve bazı otoimmün hastalıkların tedavisinde uygulanır. Bu diyetin doktor önerisi ve diyetisyen rehberliğinde planlanması gerekir. Çölyak hastaları, sağlıklı yaşamlarını sürdürebilmek için kesinlikle glutensiz diyet uygulamalıdır. Gluten hassasiyeti olan bireyler ise, belirtilerinin ortaya çıkmaması için gluteni dikkatli ve sınırlı miktarlarda tüketmelidirler. Her iki grup da bu diyetleri, doktor ve diyetisyen rehberliğinde, doğru besin alternatiflerini kullanarak, belli aralıklarla besin eksikliğine karşı kan tahlilleri yaptırarak uygulamalıdır. Böylece sağlık sorunlarından kaçınılabilir ve dengeli bir yaşam sürdürülebilir.
Sağlık sorunu olmayan bireylerde glutensiz diyetin uygulanması, bazı sağlık problemlerine yol açar:
1- B Vitaminleri Eksiklikleri
Gluten içeren tahıllar, özellikle buğday, B1 vitamini (tiamin) açısından zengindir. Tiamin, bilişsel fonksiyonlar ve enerji metabolizması için gereklidir. Glutensiz diyette bu vitaminin eksikliği bilişsel işlevleri olumsuz etkileyebilir.
2- Lif (posa) Eksikliği
Kepekli ve tam tahıllar (tam tahıllı ekmak, bulgur, yulaf gibi) önemli çözünmez lif kaynağıdır. Çözünmez lifler bağırsak hareketlerini arttırır, sindirim sürecini destekler. Özellikle kabızlık şikayetlerini önler. Glutensiz diyette tam tahıllar tüketilmediği için sindirim sorunları yaşanabilir.
3- Mineral Eksiklikleri (Demir, Çinko, Folik Asit)
Gluten içeren tahıllar, önemli minerallerin (demir, çinko, folik asit) kaynağıdır. Glutensiz diyette bu minerallerin eksik alınması, bağışıklık sistemi ve metabolizma üzerinde olumsuz etki yaratabilir.
4- Yüksek Doymuş Yağ Tüketimi
Glutensiz ürünlere kıvam sağlanması için yüksek doymuş yağ konur. Damar sağlığı için risk oluşturur.
5- Aşırı İşlenmiş Gıda Tüketimi
Glutensiz ürünler genellikle işlenmiş ve rafine karbonhidrat içerikleri daha yüksek olan ürünlerdir. Bu durum, gereksiz kalori ve kilo alımına yol açar.
6- Besin Çeşitliliğinin Azaltması
Gereksiz glutensiz diyet uygulamak, beslenmede çeşitliliği azaltır ve uzun vadede yeme bozukluklarına yol açabilir.
7- Sürdürülebilirlik Sorunu
Glutensiz ürünler pahalı ve genelde lezzetsizdir. Sağlıklı bireylerin, sağlıklı beslenmeye yönelik motivasyonlarını olumsuz etkileyebilir.
8- Yüksek Glisemik İndeks
Hazır glutensiz ürünler yüksek rafine şeker ve nişasta içerir. Kilo kontrolü zorlaştırır ve Tip 2 diyabet hastalığı ve obezite için risk oluşturur.
9- Psikolojik Etkiler
Glutensiz diyetin kısıtlayıcı yapısı, bazı bireylerde yemek bozukluklarına veya stresli bir yeme davranışına yol açabilir. Ayrıca, sosyal yemeklere katılımda zorluk yaşanabilir.
10- Bilinçli Tüketim ve Seçim Zorluğu
Piyasadaki glutensiz ürünlerin çoğu işlenmiş ve rafine edilmiş gıdalardır, bu da bilinçli ve sağlıklı seçim yapmayı zorlaştırır.
Sonuç olarak,
Gluten, sağlıklı bireylerde sindirimi zorlayan ya da toksik bir madde değildir. Gereksiz glutensiz beslenme, dengeli bir beslenme düzenine zarar verebilir. Sağlıklı bireylerin bu tür bir diyet planını uygulamaması önerilir.