Ateroskleroz (Damar Tıkanıklığı) Nedir?
Kalp ve damar hastalıkları (KVH), kalp, beyin ve diğer dokuları besleyen kan dolaşım sistemindeki bozukluklardan kaynaklanan ve ölüm nedenlerinin başında gelen ciddi sağlık sorunlarını kapsar. KVH’nin temelinde genellikle ateroskleroz (damar sertliği, damar tıkanıklığı) yer alır.
Ateroskleroz, damarların iç yüzeyinde yağ ve kolesterol birikmesi sonucu plak oluşumu ile karakterizedir. Bu plaklar, damarları daraltarak kan akışını zorlaştırır ve kalp krizi veya inme gibi ciddi komplikasyonlara yol açar.
Damar Sertliğinin Belirtileri Nelerdir?
Kalp ve damar hastalıkları bazen sinsi şekilde ilerleyerek belirti vermeyebilir, ancak erken fark edilmesi ciddi komplikasyonların önlenmesinde çok önemlidir. Göğüs ağrısı, nefes darlığı, çarpıntı, yorgunluk, şişlik(ödem), baş dönmesi gibi belirtiler gösterebilir.
Damar Sertliğine Neden Olan Faktörler Nelerdir?
- Yüksek LDL (Kötü Kolesterol): Damar duvarlarında plak birikimine yol açar.
- Düşük HDL (İyi Kolesterol): Damarları temizleme işlevi azalır.
- Hipertansiyon: Damarların daralmasına ve sertleşmesine neden olur.
- Sigara Kullanımı: Damar iç yüzeyine zarar vererek plak oluşumunu hızlandırır.
- Obezite :Kan lipid seviyelerini yükseltir
- Diyabet: Şeker, damarın yapısına zarar vererek damar tıkanıklığına zemin hazırlar.
- Hareketsiz Yaşam: HDL kolesterolü düşürür.
Bu risk faktörlerini azaltmak için sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri uygulanmalıdır.
Kalp ve Damar Hastalıkları Nasıl Tedavi Edilir?
Hastalığın türüne göre kişiye özel belirlenir ve genellikle ilaç tedavisi, egzersiz ve beslenme düzenlemeleri üzerine yoğunlaşır. İlaçlar, kolesterol, kan basıncı ve pıhtılaşmayı kontrol altına alırken, düzenli egzersiz ve sağlıklı beslenme damar sağlığını iyileştirir ve riski azaltır.
Damar Tıkanıklığında Nasıl Beslenmeli?
Genel olarak doymuş ve trans yağlar, rafine tahıllar ve şeker, LDL kolestrerolü arttırarak damar tıkanıklığına neden olmaktadır. Beslenme düzende bu noktalara dikkat edilmelidir.
Kolesterol:
- Günlük toplam kolesterol alımı 300 mg’ı geçmemelidir.
- 1 yumurta sarısı yaklaşık 250 mg, 60 gram kırmızı et 50 mg, beyaz et ise 35 mg kolesterol içerir.
Süt ve Süt Ürünleri:
- Yarım yağlı (%1-1,5) süt ve süt ürünleri tercih edilmelidir.
- Kaymaklı veya tam yağlı ürünlerden kaçınılmalıdır.
Et ve Balık Tüketimi:
- Kırmızı et sınırlı tüketilmelidir: haftada 1-2 kez, az yağlı olacak şekilde.
- Tavuk veya balık tercih edilmelidir. Omega-3 içeriği nedeniyle balık, haftada en az 2 kez 400g tüketilmelidir.
- Tavuk pişirilirken derisi sıyrılmalıdır.
Yumurta Tüketimi:
- Kan kolesterol değerlerine bağlı olarak yumurta sarısı sınırlanabilir. Ancak yumurta beyazı her gün rahatlıkla tüketilebilir.
Tam Tahıllar:
- Tam tahıllı ekmekler, kepekli ekmekler, çavdar ekmeği, bulgur, greçka ve kinoa gibi kompleks tahıllar tercih edilmelidir.
- Özellikle yulaf, içeriğindeki beta-glukan sayesinde bağırsaklardaki fazla yağın atılmasına yardımcı olur.
- Düşük glisemik indeksli besinleri daha çok tercih edin.
Sebze ve Meyveler:
- Her öğünde bol miktarda taze sebze ve meyve tüketilmelidir.
- Nişasta içeriği yüksek patates ve mısır ölçülü miktarlarda yenmelidir.
- C vitamini ve posa içeren sebzeler ve meyveler, damarlarda yağ birikimini engellemeye yardımcı olur.
- Sigara içen bireyler, günlük almaları gereken C vitamini miktarını iki kat fazla almalıdır.
Yağlar:
- Günde en fazla 3 yemek kaşığı kadar tüketmeli.
- Margarinler, trans ve doymamış yağ içerir. Kalp dostu olarak tanıtılmalarına rağmen, LDL kolesterol seviyelerini arttırır.
- Yemek yaparken mısır ve ayçiçek yağı yerine zeytinyağı kullanılmalıdır. Zeytinyağı, damar sertliğini azaltan tekli doymamış yağ içerir.
- Yağların dumanlanmaması (yani fazla ısınmaması) sağlanmalıdır. Kızartmalardan kesinlikle kaçınılmalıdır, fırında sağlıklı versiyonları tercih edilmelidir.
Rafine Şeker ve Pastane Ürünleri:
- Rafine şeker tüketimi azaltılmalı, enerjinin doğal şekerlerden (meyve gibi) karşılanmasına özen gösterilmelidir.
- Pastane ürünleri, şeker, rafine tahıl ve margarin içerdiği için kaçınılmalıdır.
- Evde sağlıklı yağlar ve tam tahıllardan hazırlanabilir.
Beslenme dışında düzenli egzersiz HDL kolesterolü arttırarak, hastalığın seyrini olumlu etkiler. Sigara ve alkolden uzak durmak, stresi yönetebilmek, düzenli uyku, sağlıklı kilo, düzenli doktor kontrollerine uymak ve ilaçları aksatmamak da damar tıkanıklığının tedavisinde çok önemlidir.
